Coraz więcej firm przechodzi na model pracy zdalnej. Pandemia koronawirusa bardzo przyspieszyła proces przystosowywania się do takiego rodzaju pracy, wymuszając wprowadzenie odpowiednich systemów zarządzania, wyposażenia czy infrastruktury do organizacji spotkań. Ocenia się, że dalszy rozwój technologiczny silnie wpłynie na dalsze odchodzenie od tradycyjnego modelu pracy. Praca zdalna ma swoje wady, ale też i wiele niezaprzeczalnych zalet. W jaki sposób jednak przekłada się na efektywność pracowników? Niektórzy uważają, że brak kontroli wpływa na gorsze zdyscyplinowanie pracowników, jednak wyniki przeprowadzonych badań naukowych wskazują na zupełnie odwrotną zależność. Czy praca zdalna to dobry sposób na podniesienie efektywności pracy?
Eksperyment w chińskim call center
Eksperyment został przeprowadzony przez badaczy z uniwersytetów w Pekinie i Stanford. Badaniu poddano pracowników call center chińskiego biura podróży Ctrip, w którym zatrudnionych jest 16 tysięcy osób. Zaproponowano im wykonywanie pracy w domu przez cztery dni w tygodniu i przychodzenie do biura co piąty dzień przez okres najbliższych 9 miesięcy. Osoby zainteresowane wzięciem udziału w eksperymencie uczestniczyły w losowaniu, które zadecydowało, kto zostanie przydzielony do pracy zdalnej, a kto pozostanie przy modelu pracy w biurze. Obydwa zespoły składały się z równej liczby osób, a jedynym czynnikiem mogącym wpłynąć na różnicę w wynikach, było miejsce pracy. Nie dokonano żadnych zmian w zakresie czasu pracy czy też pełnionych obowiązków. W badaniach zostały wzięte pod uwagę następujące kwestie:
- długość przerw robionych przez pracowników;
- ilość pobieranych dni wolnych;
- ilość wykonywanych połączeń;
- ilość połączeń zakończonych złożeniem przez klienta zamówienia;
- jakość przeprowadzanych rozmów.
Pozytywne aspekty pracy zdalnej
Badania wykazały, że pracownicy wykonujący telefony w domu rzadziej brali dni wolne oraz robili sobie krótsze przerwy w pracy. Ilość wykonywanych przez nich połączeń na minutę była większa w porównaniu z grupą kontrolną pracującą z biura. Eksperyment nie wykazał różnic we wskaźniku rozmów, których efektem było złożenie przez klienta zamówienia ani różnic w ich jakości (analizie jakościowej, dokonywanej przez zewnętrzny zespół audytorów, poddano 1% rozmów przeprowadzanych w ciągu jednego tygodnia).
W ogólnym rozrachunku pracownicy pracujący w modelu zdalnym okazali się aż o 13% wydajniejsi w porównaniu z pracownikami wykonującymi tą samą pracę w biurze. Podobne badania przeprowadzone przez IBM wskazały, że model pracy zdalnej w organizacji może skutkować wzrostem produktywności pracowników od 15% do nawet 40%.
Pomimo to, kiedy po dziewięciu miesiącach pracy w domu, Ctrip zapytał pierwotnych ochotników, czy chcą nadal pracować zdalnie, czy też wolą wrócić do biura, aż połowa z nich poprosiła o powrót do biura, mimo że ich średni czas dojazdu do pracy wynosił 40 minut w każdą stronę. Dlaczego tak się stało?
Negatywne aspekty pracy zdalnej
Jako pierwszy negatywny aspekt jest wymieniany brak interakcji społecznych. Wydaje się, że ten właśnie czynnik najbardziej negatywnie wpłynął na uczestników badania, którzy w izolacji od innych ludzi czuli się samotni i przygnębieni – długotrwała separacja powoduje bowiem kryzys zdrowia psychicznego.
Jako drugi wymieniane są problemy z odseparowaniem się od reszty gospodarstwa domowego. W opinii wielu efektywność pracy zdalnej uzależniona jest od posiadania domowego biura – kiedy go nie ma, a w domu jest reszta domowników (w tym dzieci) nie można mówić o wzroście produktywności.
Profesor Nicholas Bloom z amerykańskiego uniwersytetu Stanford mówi ponadto o tym, że jego zdaniem fizyczna obecność pracownika w miejscu pracy jest niezbędna dla kreatywności i innowacji, i że na dłuższą metę praca pozbawiona fizycznego kontaktu z innymi ludźmi może przynieść więcej złego, niż dobrego.
Efektywność pracy zdalnej z punktu widzenia pracowników
Pracownicy zdalni z omówionego eksperymentu przyznali, że czują większą satysfakcję z pracy, silniejsze przywiązanie do firmy oraz mniejsze zmęczenie.
Wszystko nie jest jednak tak jednoznaczne. W innych badaniach, przeprowadzonych przez sieć komórkową Vodafone w Wielkiej Brytanii, 25% pracowników pracujących zdalnie przyznało, że model pracy zdalnej zmniejszył ich wydajność w pracy.
Znaczenie w efektywności pracy zdalnej z pewnością mają również cechy osobowościowe danego pracownika. Model pracy zdalnej może skutkować wzrostem produktywności szczególnie tych osób, które posiadają umiejętność dobrej organizacji czasu i samodyscyplinę oraz dobrze znoszą fizyczną izolację od innych.
Praca zdalna czy praca wahadłowa?
Istnieje przekonanie, że pracownicy pracujący w modelu zdalnym tracą kontakt z przedsiębiorstwem, co powoduje, że po pewnym czasie tracą oni również poczucie tożsamości organizacyjnej, a wówczas ich zaangażowanie i motywacja do pracy spada – tak też uważa wspomniany wyżej profesor Bloom. Wielu specjalistów HR uważa, że złotym środkiem jest więc tzw. praca wahadłowa (hybrydowa), która polega na częściowej pracy w siedzibie firmy, a częściowej poza firmą. W niektórych polskich firmach zauważalne jest już przyjmowanie takiego modelu pracy. Zazwyczaj pracownicy mają wówczas możliwość raz w ciągu tygodnia wykonywać obowiązki służbowe w domu.
Korzyści wynikające z pracy zdalnej
Praca zdalna wiąże się z szeregiem korzyści tak dla pracownika, jak i dla pracodawcy. Najważniejszymi są oszczędności wynikające z braku potrzeby dojazdu do miejsca pracy. Z badań Blooma wynika, że przeciętny pracujący Amerykanin spędza 100 minut dziennie na dojazdach i podobnie jest w właściwie na całym świecie. Dojazdy te mają zatem ogromny wpływ na nasze życie i możliwość ich wyeliminowania jest bardzo znaczącą korzyścią – oszczędzamy czas i pieniądze.
Pomimo niektórych negatywnych projekcji wydaje się również, że pracownicy pracujący zdalnie są jednak w większości bardziej produktywni. Praca w biurze jest bowiem tylko w teorii 8-godzinna – w przeważającej większości przypadków jest to tylko 4-5 godzin, a resztę czasu pochłaniają pogaduszki oraz spożywanie posiłków i kawy. Jeżeli praca w domu jest odpowiednio zorganizowana, ogranicza elementy rozpraszające i wymusza większe skupienie, a to bezpośrednio przekłada się na wydajność. A zatem praca zdalna i hybrydowa pozwala bardziej się skoncentrować na zadaniach i być bardziej efektywnym, niż kiedy obowiązki zawodowe są wykonywane w siedzibie firmy.
Większość bardzo sobie też ceni elastyczne godziny pracy; zwłaszcza osoby, które są rodzicami.
Kolejny plus pracy w systemie zdalnym dotyczy osób z mniejszych miejscowości – mają one obecnie dużo łatwiejszy dostęp do różnorodnych ofert pracy, bo nie są ograniczeni tylko do swojej fizycznej lokalizacji.
Zmian spowodowanych pandemią i związanym z tym globalnym przejściem na pracę zdalną raczej nie da się już odwrócić. Należy zatem pomyśleć, jak przeciwdziałać negatywnym efektom oraz przepowiadanemu przez Blooma spadkowi produktywności. Pomocne są regularnie przeprowadzane między menedżerami i ich zespołami kontrole; utrzymywanie harmonogramów, pomagających oddzielić życie zawodowe od rodzinnego, oraz współpraca z kolegami w ramach połączeń wideo (nie rozmów telefonicznych – te nie wymagają takiego samego skupienia uwagi).
Poniżej prezentujemy wyniki ankiety, przeprowadzonej przez polski portal Pracuj.pl pod koniec 2021 roku:
Jeśli jesteś pracodawcą, zanim zdecydujesz się na zmianę modelu pracy warto o opinię spytać głównych zainteresowanych – pracowników. Może bowiem okazać się, że Twój pracownik czuje się bardziej produktywny pracując w biurze i kierowanie się wynikami badań dotyczącymi wzrostu efektywności pracowników zdalnych okaże się w takim przypadku nietrafione.
Jakie gospodarcze i społeczne efekty przyniesie na dłuższą metę praca w modelu zdalnym, pokaże czas. Jedno zapewne już się nie zmieni – praca online na dobre zagościła w większości przedsiębiorstw na świecie i powrót w pełni do tradycyjnego modelu raczej nie jest już możliwy.
